NOMADOMO
Koppeling van bouwdelen
Delen kunnen gekoppeld worden met koppelplaten, met koppelbalken en - gewoon - met schroeven, bouten en moeren.
Bouwdelen verticaal en horizontaal koppelen
Om gebouwdelen draagbaar te maken moeten wanden en vloeren in kleine stukjes worden geknipt van liefst maximaal 100kg, ieder met brandwering rondom zodat ze gekoppeld kunnen worden. We krijgen dus horizontale en verticale naden.
Geluidsoverdracht
We zouden alle wanden en vloeren strak tegen elkaar kunnen schroeven. Maar om geleiding van geluid tegen te gaan vertrouwen we beter op flexibel, brandwerend schuimband, rubber of samengeperst steenwol en koppelen we vloeren en wanden met een kleine beetje speling. Bij bouten of schroeven kan een flinke ring afstandhouder zijn voor geluiddemping.
Koppelplaat
Een koppelplaat koppelt typisch vier eenheden op hun hoeken op een paar millimeter afstand van elkaar aan elkaar.
Een koppelplaat geeft niet veel stevigheid wanneer die slechts aan één kant van de wand vastzit, zoals bij een brand kan gebeuren, maar in het geheel kan het voldoen.
Horizontale koppelbalk
Een horizontale koppelbalk doet hetzelfde, maar dan in veelvoud, afhankelijk van zijn lengte. Een koppelbalk geeft dus extra sterkte zowel qua stijfheid als treksterkte.
Vooral aan de onderkant kan een koppelbalk nuttig zijn omdat daar veel "gaten" in de constructie zullen zitten, namelijk deuren. Een vloer kan deze extra versterkende functie ook vervullen, maar moet wel gekoppeld worden aan de wand. Qua opbouw zal het het makkelijkst zijn eerst de vloer neer te leggen met daarop een koppelbalk. De wanddelen kunnen dan hier tegenaan worden geplaatst.
Koppelbalken kun je aan elkaar koppelen met koppel-koppelbalken, maar ze kunnen ook gekoppeld worden door de bouwdelen die ze koppelen.
Hout is in de richting van de nerf tot ca. 20 keer sterker, maar het oppervlak is in de lengterichting een veelvoud groter.
Als bouwdelen verdiepingshoog zijn dan kan een horizontale koppelbalk onder en boven voldoende zijn, wat esthetisch prettig kan zijn.
Op de tekening zitten de horizontale koppelbalken direct op de brandwerende plaat en dus moeten ze constructief vastgezet worden op het middenskelet. Dat kan brandtechnisch en damptechnisch tot problemen leiden. Het best komen de koppelbalken op het buiten- en binnenskelet.
Verticale koppelbalk
Aan de binnenkant van het gebouw zijn verticale koppelbalken wellicht esthetisch mooier. Wanneer ze aan uiteinden van naar binnen stekende platen (van bijvoorbeeld kasten) worden bevestigd dan zal de geluidsoverdracht gering zijn. De sterkte van de verbinding is dan wel gering in horizontale richting, dus dit soort koppeling zal vooral esthetisch nut hebben. Het kan gecombineerd worden met koppelbouten dichter bij de wand.
Extern skelet van koppelbalken
Koppelbalken maken uiteindelijk deel uit van het binnen- en buitenskelet. Misschien bestaat een binnen- of buitenskelet zelfs wel helemaal uit koppelbalken.
Koppelbalken tussen bouwdelen
Koppelbalken kunnen ook tussen de bouwdelen worden aangebracht. Dan moet daar ook geïsoleerd worden en voor branddichtheid worden gezorgd. Dit kan een voordeel hebben bij hoogbouw omdat je extra stevigheid kunt toevoegen. Verder is het bij vloeren en daken een optie om koppelbalken tussen vloerdelen te zetten, en dan is het wellicht handig om dit in de wanden ook te doen. Blokiwood® doet dit door in het dak I-spanten met isolatie te gebruiken.
Verzonken koppelbalken
Een verzonken koppelbalk zit zowel op als tussen bouwdelen. Hij kan ook opgaan in het binnenskelet (of de technische spouw).
Een verzonken koppelbalk kan brandwerend worden afgedekt. De afdekking hoort dan (typisch) bij de koppelbalk.
Als de horizontale balk verzonken is, dan kan daar een verticale, niet verzonken balk overheen.
Met de moderne, strakke mode zullen veel mensen (half-) verzonken koppelbalken het mooiste vinden. Het heeft ook technisch voordelen als je geen rekening hoeft te houden met uitsteeksels. Maar het gaat wel ten koste van de eenvoud van de constructie. Het zou dus mooi zijn als beide systemen door elkaar gebruikt kunnen worden.
Verzonken binnen- of buitenskelet
Als je koppelbalken niet direct op de brandwerende plaat wilt monteren, maar op een binnen- of buitenskelet, dan komt het geheel meer naar buiten of binnen. Het kan lastig zijn om dit mooi te maken. Je zou het binnen- of buitenskelet zelf kunnen verzinken ter hoogte van de koppelbalken.
Verzonken of halfverzonken koppelbalken worden vastgemaakt op balken die "om" of "tussen" de bouwdelen zitten. Ze zouden tot het middenskelet kunnen behoren en tussen de brandwerende platen kunnen zitten, maar dat hoeft niet. Je kunt het ook zien als een binnen- of buitenskelet dat aan de boven-, onder en zijkanten van een bouwelement zit. Ik stel voor om dit een verzonken skelet te noemen. Typisch is dit een binnen- en een buitenskelet. Op de tekening hierboven is dit zelfs één geheel. Het kan ook meer binnen in de brandwering van het middenskelet zitten. Dan kun je het "een verzonken deel in het middenskelet" noemen, wellicht (maar misschien verwarrend) af te korten tot "verzonken middenskelet". Waar het om gaat is dat het van buitenaf gezien een verzinking in de wand is.
Koppelbouten of koppelschroeven
Koppelplaat en koppelbalk kunnen gebruikt worden bij gewone, niet omgekeerde wanden.
Koppelbouten of -schroeven kunnen bij omgekeerde wanden worden gebruikt.
Je kunt een kleine balk op een gewone wand plaatsen om koppelschroeven te kunnen gebruiken, als je maar brandveilig koppelt, dus zowel aan de binnen- als aan de buitenzijde van het gebouw. Of alleen aan de buitenzijde maar wel achter een brandveilige (vlies)gevel.
Het probleem van bouten en schroeven
Koppelplaten en koppelbalken moeten worden vastgezet en dat zal het goedkoopst met bouten of schroeven gebeuren. Voor bouwwerken die vaak uit elkaar moeten zijn schroeven wellicht minder wenselijk omdat die het hout uiteindelijk beschadigen. Die schade kan verminderd worden wanneer koppelplaten en -balken strak gepositioneerd worden zodat de schroef steeds in hetzelfde gaatje valt.
Vormen van positionering zullen vaak samengaan met dingen die uitsteken en dat is kwetsbaar bij transport. De uitstekende delen zitten dan liefst op koppelbalken en -platen en niet op bouwdelen. Half verzonken koppelmoeren op verzonken schroefdraad zijn bijvoorbeeld wel verwijderbaar, maar brandtechnisch kan dit lastig zijn omdat deze dan verzonken zullen zijn in de brandwering.
Schroeven en bouten gaan wellicht door de brandwering. Hitte kan via metaal in een achterliggend skelet komen of kan lekken langs de schroeven of bouten. RVS geleid warmte slechter en is dus te prefereren. Het metaal moet liefst dun zijn ten opzichte van de dikte van de brandwering. Dus nieten zijn te prefereren maar die zijn niet demontabel.
Zonder speciale koppelingen lijken koppelbouten het dus te winnen van koppelbalken en koppelplaten.
Maar koppelbalken en -platen kunnen buiten de brandwering op een extern of intern skelet gemonteerd worden. Je kunt dit ook laten verzinken in de wand waardoor de koppelbalk eruit ziet als een plint.
Koppelskelet
Nu de grondslagen online staan dacht ik eindelijk te kunnen gaan tekenen, maar ik kwam al snel op een nieuwe optie. Dus de creatie-analyse-cirkel is nog lang niet ten einde - komt natuurlijk nooit helemaal aan het einde, maar…
Een ingewikkeldheid bij koppelbalken is dat, vooral als je ze zowel binnen als buiten wilt gebruiken, de dikte van de wanddelen vrij nauw komt. Echter, als je in plaats van een compleet binnen- of buitenskelet alleen de horizontale of verticale balken ervan monteert, dan kun je de koppelbalken hier opleggen. Dat komt veel minder nauw dan ze er buiten tegenaan monteren.
Als je alleen de horizontale of verticale balken monteert, dan kun je ook makkelijke koppelen zonder koppelbalken. Het skelet wordt eigenlijk zelf een beetje koppelbalk. Je krijgt een soort koppelskelet.
Neem een horizontale balk onderaan een wanddeel. Dat kun je nu aan de uiteinden vastschroeven op een vloerbak. Dat kan niet als er een even dikke verticale balk boven zit. Een dunnere verticale balk is prima. De horizontale balk kan er dan als plint uitzien. Het verschil met een koppelbalk is dat die doorloopt over meerdere wanddelen.
Neem alleen verticale balken - een verticaal koppelskelet dus. Nu koppel je het wanddeel aan de vloer met een kleine koppelbalk of koppelplaat.
Koppelbaarheid en diepte van wanddelen
Langs de buitenwand van het gebouw zijn vele mogelijkheden tot koppelen. Langs de binnenwand kan dat moeilijker zijn wanneer daar allerlei dingen zijn ingebouwd of wanneer verschillende soorten wanden gemixt worden. We laten dit aan de creativiteit van de bouwers en ontwerpers over.
Binnenwand
Aan de binnenwand is wellicht het binnenskelet zichtbaar. Dat kan worden weggewerkt, maar mijns inziens is dit juist de charme en moet het worden aangezet en gebruikt.
Een horizontale balk op de muur ter hoogte van een tafelblad of vensterbank lijkt mij handig. Als je bijvoorbeeld een balk van ca. 160mm tegen de muur doet op 750mm, dan kun je tegen de onderkant een tafel- of bureaublad vastmaken, en aan de bovenkant op ca. 910mm een werkblad om aan te staan. Nu zijn dit geen handige maten. Met een kleine afstandhouder kun je een tafelblad ook vastmaken aan een balk die iets hoger aan de muur zit.
Isolatiezakken of -bakken
Aan de buitenkant van de bouwelementen kunnen zakken van brandwerend, dampopen materiaal, zoals "Stamisol Safe One" van Serge Ferrari, worden gemonteerd die gevuld worden met zachte isolatiematerialen zoals vlas. Stamisol Safe One heeft brandklasse A2-s1,d0 en is hittebestendig tot 800 graden.
Isolatiemateriaal kan ook in bakken van brandwerend plaatmateriaal worden gedaan. Dan is het het makkelijkst om te koppelen met koppelbouten. Maar koppelplaten en koppelbalken kunnen ook omdat de zijkanten en bovenkant van de bakken deels open kunnen zijn; als het geheel maar gesloten wordt bij het koppelen.
Hoeken
Voor de hoeken van een gebouw maken we liefst speciale hoekdelen. Het komt er op neer dat je de randen of koppelbalken van twee wanden moet koppelen en dat je lucht- en branddicht moet koppelen middels zijplaten die nu in een hoek ten opzichte van elkaar zullen staan.